Os incendios sufridos en outubro de 2017 arrasaron coa parroquia de Chandebrito. O balance foi catastrófico, máis de 400 hectáreas queimadas ademais da morte de dúas veciñas, que non foron capaces de escapar das chamas. Con todo, ás veces, de algo tan negativo poden xurdir cousas boas. A Comunidade de montes, veciños, administracións, empresas privadas e voluntarios envorcáronse con esta zona e as numerosas iniciativas postas en marcha para protexer e revalorizar a contorna natural e o seu patrimonio acabáronlle dando un empuxe brutal.
O “Bosque da Memoria”, “Arte no Queimado” ou os “pulmóns” son só unha pequena mostra do xiro que deu este enclave sumado ás intervencións de repoboación forestal. Ademais, a raíz do suceso, retomáronse as actuacións no seu máximo expoñente patrimonial que non é outro que o Castro. Desde unha situación privilexiada, permite unha vista panorámica en 360 graos que conecta con Vigo, a comarca do Val Miñor, Porriño ou o Monte Cepudo e Alba, este factor estratéxico sumado á fertilidade das súas terras motivaron a creación dun asentamento que perdurou durante séculos, en concreto desde o 8 AdC. ata o I dC., o que o sitúa como un dos máis lonxevos de toda Galicia e do que en realidade sábese pouco.
A Cooperativa Árbore Arqueoloxía capitaneada polo seu presidente Benito Vilas retomou en 2019 o que hai quince anos empezaran, entre outros, a arqueóloga Rosas Villar e que por diferentes motivos acabaron quedando aparcados. Grazas ás sucesivas campañas apoiadas pola Comunidade de montes, Concello ou Deputación sacaron bastante material, así como 90 metros cadrados de superficie nos que se emprazan dúas estruturas sobre unha muralla defensiva que en realidade non son nada, posto que Vilas calcula que o poboado se estende ao longo de tres hectáreas. Con todo, isto permitiulles interpretar varias curiosidades como que o elemento fortificado en realidade só cumpría a función de aparentar unha robustez que xoga directamente coa perspectiva, que se foron reutilizando materiais a través dos diferentes períodos, que eran guerreiros pero que tamén gozaban de tempo para o lecer, ou que eran comerciantes.
Con todo, as incógnitas seguen sendo moitas e algunhas delas poderían resolverse coa última escavación prevista, a máis ambiciosa, e financiada con fondos municipais. Os 345.000 euros consignados permitirán sacar á luz 500 metros cadrados de poboado unha vez licítense as actuacións e que serán suficientes para entender mellor aos devanceiros que poboaron Chandebrito unha vez estean consolidadas. “Escavalo ao completo resultaría unha tolemia, de feito, en Galicia o único que sacou á superficie ao completo foi o de Punta Langosteira”, explica.
Vilas ten varias cuestións que lle gustaría pescudar, como por exemplo se foi obxecto de novas ocupacións a posteriori. Pero ademais hai outra que lle quita o soño: atopar o punto exacto polo que se accedía ao complexo, porque ata o momento intúense as diferentes murallas, pero non o acceso que as conecta. Todas estas preguntas responderanse da única maneira posible: con máis e máis traballo. As intervencións recuperarán a área do promontorio, pero tamén se prevé actuar nunha zona exterior, a maiores a Comunidade de Montes ten previstas unhas catas no Monte das Cruces. “Este punto vaise converter nun referente, un filón que atraerá a moita máis xente”, conclúe.
“Este é un dos máis claros de Galicia, sen dúbida”
A Benito Vilas chámalle a atención a súa configuración, considera que este lugar é un dos máis didácticos desde o punto de vista arqueolóxico. A montaña disponse en tres niveis perfectamente delimitados, coma se dunha torta de voda tratásese. “Este é un dos máis claros de Galicia, sen dúbida”, manifesta. En canto a unha posible relación co de Panxón, o arqueólogo considera que máis ben son sucesivos, é dicir, que o de Chandebrito sería máis antigo e o seu declive coincidiría co inicio do situado a pé de mar. “Non sabemos cando arranca o de Panxón, poida que antes do I AdC, pero o seu esplendor coincide coa pegada Romana”, aclara mentres coincide coa teoría de que este núcleo tivo a actividade comercial moi intensa propia dunha protocidade.
